.png)
FIP (Feline Infectious Peritonitis), kedilerde görülen bir viral hastalıktır. Bu hastalığa, Feline Coronavirus (FCoV) adı verilen virüsün mutasyonu neden olmaktadır. Kedilerin çoğunda FCoV hastalık oluşturmadan varlığını sürdürür. Ancak kedilerin %10'unda, FCoV mutasyona uğrayarak FIP'e neden olabilir.
Kedilerde Fip Nedenleri:
Fip'nin kesin nedeni tam olarak bilinmese de;
Bağışıklık sistemi sorunları olan,
Stres altında olan kedilerde daha yaygın olarak görülür.
Hangi Kediler FIP'e Daha Yatkın?
Çok fazla kedinin yaşadığı evlerde yaşayan,
Barınaklarda veya kedi evlerinde yaşayan,
Başkasına sahiplendirme nedeniyle strese giren,
Stres altında yaşayan,
Yakın zamanda ameliyat olmuş veya bir seferde birden fazla enfeksiyona aynı anda sahip olan kediler FIP geliştirmeye daha yatkın olabilir.
FIP'e Yatkın Olan Kedi Irkları ve Cinsiyeti:
Habeş, Bengal, Birman, Himalayan, Ragdoll ve Devon Rex gibi safkan kediler FIP geliştirmeye daha yatkın olabilir.
Bunun yanısıra erkek kedilerin dişi kedilere göre FIP'e daha yatkın olduğu düşünülmektedir.
Bir Kedi FIP Geliştirme Açısından En Çok Hangi Yaşta Risk Altındadır?
Çoğu kedinin kedi koronavirüsüne çok genç yaşta, belki de yaşamın ilk birkaç haftasında maruz kaldığına inanılmaktadır. FIP geliştiren kedilerin çoğu 3 ay ile 2 yaş arasında olsa da bu, diğer yaş gruplarındaki kedilerin FIP geliştirmeyeceği anlamına gelmez.
Aşağıdaki tabloda Avrupa'da 2019-2021'de GS-441524 ile tedavi edilen kedilerden elde edilen verilere göre FIP teşhis edilmiş kediler dikkate alınarak hazırlanmış bir istatistik yer almaktadır.
Kedilerde Fip Belirtileri:
Fip'in hiçbir belirtisi sadece Fip'e özel değildir. Bununla birlikte, her iki FIP formunda da kediler genellikle aşağıdakiler gibi belirsiz semptomlar görülür:
İştah kaybı
Kilo kaybı veya yavru kediler için büyümede gecikme
Letarji (Halsitlik)
Antibiyotiklere yanıt vermeyen aralıklı ateş
Tüy sağlığında bozulma
Bu belirtiler aynı zamanda birçok farklı hastalığın da semptomudur. Sadece bu belirtiler kedinizde FIP olduğu anlamına gelmez.
1. Islak (effusive/etkili) FIP
FIP'in ıslak formu, karın ve göğüs gibi vücut boşluklarında sıvı birikmesine neden olur.
Karın şişkinliği ve/veya nefes almada zorluğu görülür.
Biriken sıvı genellikle sarı renktedir.
2. Kuru (non-effusive/etkili olmayan) FIP
FIP'in kuru formunda, gözler, böbrekler, karaciğer ve sinir sistemi dahil olmak üzere kedinin vücudunda iltihaplı lezyonlar bulunur.
Semptomlar, hangi organın hastalıktan en çok etkilendiğine bağlı olarak değişkenlik gösterir.
FIP'in her iki formu da nörolojik sistemi etkileyen klinik belirtilerle ilişkilendirilmiştir, ancak Kuru Fip'in sinir dokularında daha çok tutulduğu görülmektedir.
Kedilerde FIP Teşhisi:
Kediniz Gerçekten Fip Mi?
Bazı kaynaklar -oldukça iddialı olarak- yapılan FIP teşhislerinin %80'inin hatalı olduğunu söylemektedir.
Bu kaynaklara ve bu yazıda bahsedilen her bilginin dayandığı kaynak, referans ve makalelere sayfa sonunda yer alan linklerden ulaşabilirsiniz.
Bu oran oldukça yüksek görünse de ne yazık ki en iyimser çalışmalarda dahi birçok yanlış teşhis koyulabildiği vurgulanmaktadır.
Bazı yanlış teşhisler sonucunda, gerçekte var olan hastalık, FIP için uygulanan tedaviyle iyileşebilmekte ancak daha ağır bir tedavinin neden olduğu kalıcı hasarlar bırakabilmektedir.
Bazı yanlış teşhisler ise ölümle sonuçlanabilmektedir.
"Kedi hastalıkları içinde tanısı en zor ve tartışmalı olan enfeksiyon FIP’tir." Prof. Dr. Nilüfer Aytuğ
"Birçok klinik vakada FIP antemortemini kesin olarak teşhis etmek son derece zor olabilir. FIP sıklıkla yanlış teşhis edilir." Dr. Katrin Hartmann
"Islak Fip'in tanısı, kuru formdan daha kolaydır. Bir kez pleural ya da peritoneal efüzyon geliştiğinde sıvının makroskobik ya da mikroskobik muayenesi klinik tanı için yeterli olacaktır. Kuru formun tanısı daha zordur çünkü klinik tablo belirgin değildir."
Fip'e Özel Bir Test Var Mı? Fip'e özel bir test yoktur.
Fip İçin Bir Aşı Var Mı? Fip aşısı yoktur.
FIP'i Teşhis Etmek İçin Neler Yapılır?
Fip Teşhisinde “Tuğla Gibi Örmek” Kavramı (BRICK BY BRICK)
FIP'in klinik belirtilerinin çoğu belirsizdir ve kedilerde bulunan diğer hastalıklarla birlikte ortaya çıkar. Bu durum FIP'in teşhis edilmesini özellikle zorlaştırır.
Rutin bir kan analizinde anormallikler olabilir, ancak hiçbiri FIP'e özgü değildir.
X-ışınları, karın veya göğüste sıvı varlığını belirlemede yardımcı olabilir. Sıvı varsa, bir kısmı göğse veya karına dokunularak alınabilir. Bu sıvının bir veterinerlik laboratuvarında analizi özellikle değerli olabilir, çünkü çok az başka hastalık FIP'in yarattığı aynı türde sıvı üretir. Bununla birlikte, sıvı analizi her zaman hastalığın kesin teşhisini sağlamaz. Yine de daha güvenilir sonuçlar verir.
Kedi koronavirüsü test sonucunun pozitif çıkması FIP teşhisi değildir. Çünkü kedi koronavirüsleri birçok sağlıklı kedinin bağırsaklarında da yaygın olarak bulunabilir. Fip, bu virüs mutasyona uğradığında veya değiştiğinde ortaya çıkmaktadır. Kedi koronavirüsüne maruz kalan ve bu nedenle antikor taşıyan kedilerin sayısı yüksektir (Genel kedi popülasyonunda %30'a kadar ve kedi barınaklarında %80'e kadar olduğu tahmin edilmektedir), ancak FIP gelişen kedilerin oranı, kedi popülasyonunun en fazla %10'u kadardır. Tüm bunlara ek olarak, bazı kedi aşıları da kedi koronavirüs testlerinin pozitif çıkmasına neden olabilmektedir.
Koronavirüs antikorları için negatif bir kan testi, hasta bir kedide FIP enfeksiyonu olasılığını tamamen ortadan kaldırmaz, çünkü FIP'in terminal formuna sahip hayvanlarda saptanabilir antikor konsantrasyonları azalabilir.
Viral genetik materyali tespit etmek için tasarlanmış daha yeni PCR (polimeraz zincir reaksiyonu) testleri bile, farklı koronavirüs grupları arasında doğru bir şekilde ayrım yapamaz.
FIP'nin geçerli bir teşhisi, kedinin spesifik olarak klinik geçmişine ve destekleyici laboratuvar verilerine dayanarak yapılır.
1. Anamnez (Hasta Öyküsü)
Anamnez, hekimin hasta ebeveynine teşhis koyma amaçlı olarak sorduğu sorular sonucu elde ettiği, hastanın öyküsüdür.
Anamnez, hastalığın teşhisinde en önemli adımlardan biridir.
AVMA(American Veterinary Medical Association)'in referans gösterdiği AAFP(American Associatio of Feline Practitioners)'in yayınladığı Fip İçin Anamnez Soruları ise şöyledir:
2. Kan Sayımı (Hemogram)
Albümin:Globulin oranının <0,8 olması FIP için oldukça şüphelidir. Susuz kalmış olma durumları da dikkate alınmalıdır.
Ek bulgular, rejeneratif olmayan bir anemi içerebilir.
3. Efüzyon Sıvısı Analizi:
Efüzyon protein içeriği - genellikle > 35g/L
Sitoloji - Makrofajlar ve nötrofiller (piyogranülomatöz enflamasyon) tipiktir ve efüzyon sıvısı çekirdekli hücre sayıları genellikle önemli ölçüde yükselmez.
4. Efüzyon Sıvısının İmmünositokimyası:
Monositler / makrofajlar içindeki FCoV'yi saptar. %100 özgüllüğe sahip altın standart bir test. Negatif immünositokimya, duyarlılık sadece %54 olduğundan, FIP teşhisini ekarte etmez. Bunun nedeni, tüm numunelerin viral antijen içermemesidir.
5. IFA'ya Uygun Koronavirüs Antikor Titresi (Immünofloresan Antikor):
Numune: Serum (düz veya jel tüp)
Bu serum testi, tüm koronavirüslere karşı antikorları tespit ettiğinden FIP virüsüne özgü değildir. Klinik FIP'li kediler genellikle yüksek titreye (1:640 veya daha yüksek) sahiptir, ancak birkaç vaka son aşamalarda, özellikle de effüzif formda düşük titreler gösterebilir. Yüksek titrelerin, kedi koronavirüslerini (FCoV) dışkı yoluyla bulaştıran sağlıklı kedilerde de meydana gelebileceğini unutmayıp, sonuçları her zaman diğer teşhis özellikleriyle ilişkilendirmek önemlidir.
6. Alfa-1 Asit Glikoprotein (AGP):
Numune: Serum (düz veya jel tüp)
AGP bir akut faz proteinidir. AGP, FIP de dahil olmak üzere çeşitli enflamatuar durumlarda yükselir, ancak 1,5 g/l'nin üzerindeki değerler FIP'i yüksek oranda düşündürür.
7. Biyopsi Örneklerinin Histopatolojisi:
Örnek: Formalin kaplarındaki dokular
Piyogranülomatöz vaskülitin klasik lezyonlarının tanımlanması yüksek oranda FIP düşündürür.
8. Biyopsi Örneklerinin Immünohistokimyası:
Örnek: Formalin kaplarındaki dokular
Standart histopatoloji (öğe 5) ile zaten tanımlanmış klasik pyogranülomatöz vaskülit lezyonlarında monositler/makrofajlar içinde (sıvı efüzyon immünositokimyası ile aynı metodolojiyi kullanarak) FCoV'yi saptar.
FIP tanısı için %100 özgüllüğü ve %95 duyarlılığı olan altın standart bir testtir.
9. Olası tamamlayıcı test: Serum Protein Elektroforezi (SPE):
Numune: Serum (düz veya jel tüp)
Bir kan örneğinde yüksek globülinler gösterildiğinde, serum protein elektroforezi (SPE), lenfoid neoplaziye sekonder monoklonal gamopatiye karşı enfeksiyonlara ve enflamasyona (FIP dahil) karşı poliklonal yanıtı ayırt etmede yararlı olabilir.
Kedilerde FIP Tedavisi:
1. FİP İLACI:
2020'nin Nisan ayında Journal of Feline Medicine and Surgery, FIP'li kediler için deneysel bir ilaç olan GS-441524'ün etkinliğini ve güvenliğini değerlendiren antiviral ilaçlarla ilgili en son çalışmayı yayınladı.
31 kediden 25'inde tedavi başarılı oldu ve araştırmacılar ilacın güvenlik profilini etkileyici olarak tanımladılar.
Bu süreçte ilaç saatlerini kaçırmamak, ertelememek oldukça önemlidir.
FIP araştırmacısı ve University of Fahri Profesör Dr. Niels C. Pedersen'in Haziran güncellemesine göre, büyük ölçüde Çin'de bulunan bazı kuruluşlar, FIP'li kedi sahiplerine satış için GS-441524 ve GC376'nın onaylanmamış versiyonlarını üretiyor.
Ancak bu durum sahte FIP ilaçlarının da varlığına neden olabiliyor.
"En zor kararlardan biri tedavinin ne zaman sonlandırılacağıdır. Bazı kediler, genellikle ıslak FIP’li genç kediler 8 hafta ya da daha kısa bir sürede tedavi edilebilir. Normalde tedavi süresi 12 haftadır. Bazı kediler için doz ayarlaması gerekir ve tedavi daha da uzar. Hematokrit, total protein, albümin ve globülin değerleri, tam WBC, lenfosit sayıları 8-10 haftada iyileşecek olan kedilerde normalleşir ve aynı esnada kedinin aktivite derecesi de oldukça artar. 8-10 haftada kedinin enfeksiyona kendi bağışıklığının devreye girdiğine inanılır fakat bu kanıtlanmamıştır. Bu insanlardaki Hepatit C tedavisinde de gerçekleşen bir durumdur. O da kronik RNA virüsü enfeksiyonudur ve antiviral ilaç tedavisiyle tedavisi 12 hafta sürer."
GS-441524 YAN ETKİLERİ:
GS-441524 tedavisi inanılmaz bir şekilde sistemik yan etkiler göstermez. Bazı kedilerde hafif böbrek hasarı görülebilir fakat bu böbrek hastalığına ilerlemez. Vaskülit tipi sistemik ilaç reaksiyonları az sayıda kedide görülmüştür ve enjeksiyon yeri reaksiyonuyla karıştırılabilir. Fakat bu ilaç reaksiyonları enjeksiyon yerlerinde değildir ve kısa süreli kortizon kullanımına yanıt verir. GS tedavisinin en önemli yan etkisi enjeksiyon yerindeki acıdır. Bu acının derecesi kediden kediye ve enjeksiyonu yapan kişinin (genelde hasta sahibi) becerisine göre değişir. Enjeksiyon yeri yaraları genellikle enjeksiyon yeri değiştirilmediği (omuzlar arasından uzak durun), kas içi ve deri altı sinir katmanlarına yapılmadığında sorun haline gelir. Enjeksiyon yerleri skapulanın 2,5 cm arkasından başlayarak, kuyruk dibine 2,5-5 cm’e kadar ve göğüs ve karnın üçte biri ya da yarısı mesafesinde seçilebilir. Birçok kişi enjeksiyondan önce acıyı azaltmak için gabapentin kullanır. Enjeksiyon yeri yaraları etrafındaki tüyler traş edilerek günde 4 ya da daha fazla kez nazik bir şekilde oksijen suya (1:5 dilüsyon) batırılmış pamukla temizlenir. Genelde başka tedaviye gerek olmaz ve 2 hafta içinde iyileşirler."
2. FIP TEDAVİSİ DESTEKLERİ:
A. Beslenme:
FIP tedavisi sırasında kedinize sağlayabileceğiniz en iyi yiyecek taze pişmiş balık, beyaz veya kırmızı et çeşitleridir.
Kedinizde ishal varsa, ishal geçene kadar tavuk göğsü ile destekleyebilirsiniz.
B. Takviyeler:
Tedavi sürecinde yorulan karaciğeri ve böbrekleri için güçlü bir antioksidan olan pancar ve bağırsak sağlığını destekleyen avokado ile destekleyebilirsiniz.
FIP, virüs veya viral antijen, antiviral antikorlar ve tamamlayıcı içeren bir bağışıklık kompleksi hastalığıdır. Büyük hasara neden olan virüsün kendisi değil, ölümcül sonuçlara yol açan kedinin kendi bağışıklık tepkisidir. Dolayısıyla bağışıklık tepkisi güçlendiren ilaçlar kullanılmamalı, bağışıklık tepkisini güçlendirmeye odaklanılmamalıdır.
FIP'li Kediler İçin Mama Tarifi: Damak zevkine uyacak miktarlarda kılçığından tamamen ayıklandığından emin olduğunuz balık ya da tavuğu buharda pişirin. (Su dolu bir tencerenin üzerine süzgeç koyup üzerine balık ya da tavuğu koyup tencerenin kapağını süzgeçin üzerine kapatarak da buharda pişirebilirsiniz.) Havuç ve pancarı haşlayın. 1 çay kaşığı kadar avokado ile arıtılmış suyu, haşlanmış havuç ve pancarı ve buharda pişirdiğiniz eti bir karıştırıcıya koyun ve püre haline getirin. Eğer kendi isteğiyle yemiyorsa büyük bir iğnesiz şırıngadan geçebilecek kadar sulandırıp tekrar çekin ve iğnesiz şırıngayla ağuızdan verin. Kendisi yiyorsa ilk versiyonla sunabilirsiniz. İshali varsa aynı formülü tavuk göğsü ile uygulayın.
C. Psikolojk Destek:
Ne olduğunu tam olarak anlayamadıkları bir acı çekiyorlar.
Neden olduğunu bilmiyorlar ama savunmasız hissediyorlar.
Doğal hayatlarındaki içgüdülerine dönmelerine neden olacak bu acıyla bu hissin birleşmesi, onları, tıpkı doğal hayatlarında olacağı gibi tehlike altında hissettiriyor.
Bu süreçte sizin yaşadığınız paniği hissetmek, ihtiyaçları olan son şey.
Ona panik ve stresinizi asla yansıtmamak, bu endişelerinde haklı oldukları hissiyle streslerinin artmasına ve mücadele güçlerinin azalmasına neden olmamak önemlidir.
Tedaviyi olabildiğince ve veteriner hekiminiz de onay verdiği sürece ev ortamından ayrılmayacak ya da çok az ayrılacak şekilde ilerletmek de önemlidir. Seyahat stresi dahi onlar için yaşanmaması gereken bir durumken, veteriner hekim kliniğinde, yabancı bir ortamda ve terk edildiği hissiyle kalmak çok daha zorlayıcı olacaktır.
Evinizde başka kediler varsa, FIP'li kedinizi diğer kedilerden ayırın, çünkü diğer kediler FIP'li kedide strese neden olabilir. Ancak bunu, FIP'li kedinizi dışlayacak şekilde yapmamaya özen gösterin.
Unutmayın, hassasiyet gösterilmesi ve fedakarlıklar yapılması gereken bir aile bireyiniz var.
Kendisini güvende hissettiği bir yerde saklanıyorsa, buna izin verin. Yanına yavaşça yaklaşıp sevecen ve pozitif bir ses tonuyla onu sevin. İkna olup çıkarsa güzel bir gelişmedir. Çıkmazsa bunu ilginizden rahatsız olmadığı sürece tekrarlayın.
Onun stresini nasıl belli ettiğini hatırlamaya, hatırlamıyorsanız gözlemlemeye çalışın. Stresli olduğunda bunu telafi etme yöntemleri bulun.
Unutmayın: Mutlu ve rahat bir kedi, hayatı için savaşmaya istekli bir kedidir.
Doğa ile uyumun getirdiği sağlıkla, huzurla ve güvenle...
Kaynaklar ve Referanslar
Commentaires