Hepimiz daha önce stresi deneyimlemişizdir. Bazıları bunu bunaldığımızda, endişelendiğimizde veya korktuğumuzda hissettiğimiz duygu olarak tanımlar. Bunlar doğru ama bu kadar değil. Esasen stres, vücudun kendisine yapılan herhangi bir talebe verdiği belirsiz tepkidir.
Başka bir deyişle, stres vücudun ekstra enerji veya çaba gerektiren her şeye tepki verme şeklidir.
Stres, diğer her şeyde olduğu gibi, insana özgü değildir. İnsanın sadece bir parçası olduğu doğadaki hemen hemen tüm organizmalar, tehditlere yanıt vermelerine yardımcı olan hızlı etkili stres tepkilerine sahiptir; ancak stres altında olmak enerji gerektirir ve kronik stres zararlı olabilir.
Stresin vücutta kendini göstermesinin yollarından biri hormonların salgılanmasıdır. Bu hormonlar, vücudu savaş ya da kaç durumuna hazırlayarak stresli durumlarla başa çıkmamıza yardımcı olmak için tasarlanmıştır. Bu ilkel hayatta kalma mekanizması beynimize ve vücudumuza yerleşmiştir ve tehlikeye hızlı ve etkili bir yanıt vermemizi sağlar.
Ancak günümüzün dünyasında hem insanlar hem de onlarla yaşayan hayvanlar, stresin farklı versiyonlarını da deneyimliyor.
Bu versiyonlar, stresin bedenlerimiz tarafından bilinen versiyonundan farklı olarak hareket gerektirmeyebiliyor.
Bugün en yaygın stres hormonlarından bazılarını ve bunların etkilerini inceleyeceğiz.
Stres Hormonları Nelerdir?
Stres yaşadığımızda, vücudumuz epinefrin (adrenalin), kortizol ve norepinefrin gibi hormonlar salgılar.
Bu hormonlar, kalp atış hızımızı, kan basıncımızı ve kan şekeri seviyelerimizi artırarak stresli durumlarla başa çıkmamıza yardımcı olmak için tasarlanmıştır.
Kortizol
Kortizol, ana stres hormonudur. Böbrek üstü bezleri tarafından strese yanıt olarak salgılanan bir steroid hormondur. Vücutta birçok farklı etkiye sahip olabilir. Katekolaminlerin aksine (büyük patlamalarla salgılanan bir grup stres hormonu), kortizol daha az miktarda ancak sürekli olarak salgılanır. Bunun nedeni, kortizolün vücudun uzun vadeli stres tepkisinde yer almasıdır.
Kortizolün birçok işlevi vardır, ancak ana rollerinden biri vücudun strese yanıt vermesine yardımcı olmaktır. Bunu
Kan şekeri seviyelerini ve enerji üretimini arttırarak,
Sindirim, üreme ve bağışıklık gibi temel olmayan işlevleri baskılayarak,
Böylece vücudun kaynaklarını daha acil konulara yönlendirerek — stresli bir durumla başa çıkmak gibi — gerçekleştirir.
Kortizol önemli bir hormon olsa da, fazlası sorun olabilir. Kortizol seviyeleri sürekli yüksek olduğunda
Su içmede artış
İdrarda artış
İştahta artış ya da azalma
Artan kilo ya da zayıflama
Uyuşukluk
Kas zayıflığı
Diyabet
Fazla tüy dökülmesi
Cilt hastalıkları gibi durumlar yaşanmaya başlar.
Katekolaminler
Katekolaminler, epinefrin (adrenalin), norepinefrin (noradrenalin) ve dopamin içeren bir hormon grubudur.
Bu hormonlar, insan vücudunda nörotransmitter olarak işlev görür ve vücudun strese yanıt vermesine yardımcı olmak için sinir hücreleri (nöronlar) arasında sinyaller gönderir.
Katekolaminler duygusal strese yanıt olarak salgılanır ve kalp atış hızını, kan basıncını ve kan şekeri seviyelerini artırmaya yardımcı olur.
Katekolaminler ayrıca vücudun algılanan tehditlerle başa çıkmanın doğal yolu olan "savaş ya da kaç" tepkisinde de rol oynar.
Epinefrin (Adrenalin) – Epinefrin, "savaş ya da kaç" tepkisiyle en çok ilişkilendirilen hormondur. Büyük miktarlarda salgılanır ve kalp atış hızını, kan basıncını artırmak gibi vücut üzerinde bir dizi etkiye sahiptir. Epinefrin ayrıca enerji üretimini ve kaslara giden kan akışını artırır. Epinefrin kısa vadeli durumlarda yardımcı olabilirken, fazla epinefrin kaygıya, sinirliliğe ve uyku zorluğuna yol açabilir.
Norepinefrin (Noradrenalin) – Norepinefrin epinefrine benzerdir ancak daha az miktarda salgılanır. Ayrıca kalp atış hızını ve kan basıncını artırmak gibi vücut üzerinde çeşitli etkileri vardır. Norepinefrin ayrıca uyanıklığı ve dikkati artırır. Vücutta dopaminden üretilen dopaminin bir metabolitidir. Epinefrin gibi, fazla norepinefrin kaygıya, sinirliliğe ve uyku zorluğuna yol açabilir.
Dopamin – Dopamin, ruh hali, motivasyon ve zevkte rol oynayan bir nörotransmitterdir. Bazen "ödül hormonu" olarak bilinir çünkü iyi hissettiren bir şey yaptığımızda salgılanır. Dopamin ayrıca stres tepkisinde de rol oynar. Ancak araştırmacıların hala araştırdığı karmaşık bir ilişkidir. Dopaminin stresle başa çıkmak için gerekli olduğu bilinir çünkü çeşitli çevresel uyaranlara uyum sağlamayı sağlamaktadır.
Vazopressin
Vazopressin (antidiüretik hormon olarak da bilinir) vücuttaki kan basıncını ve su metabolizmasını düzenlemeye yardımcı olan bir hormondur.
Hipotalamusta (beynin bir bölgesi) üretilir ve hipofiz bezinde (beynin altında bulunan küçük bir bez) depolanır.
Vücut fiziksel veya psikolojik stres yaşadığında dolaşıma salınır.
Kan dolaşımına girdiğinde, vazopressin kan damarlarındaki reseptörlere bağlanır ve kan damarı daralmasını artırır ve kan basıncında artışa neden olur.
Ayrıca, böbreklere idrardan daha fazla su emmeleri için sinyal vererek daha az idrar üretimine yol açar ve fiziksel stres zamanlarında (örneğin, egzersiz sırasında) dehidrasyonu önlemeye yardımcı olur.
Fazla vazopressin salgılanması,
Baş ağrısına
Denge sorunlarına
Kafa karışıklığı, hafıza sorunları, garip davranışlar ve bunlara bağlı öfke gibi zihinsel değişikliklere neden olabilir.
Stres Kedi ve Köpeklerin Sağlığını Nasıl Etkiler?
Kaynaklara da eklediğimiz bir çalışma, stresin köpeklerin ömrünü kısaltabileceğini ve hastalık vakalarını artırabileceğini göstermiştir.
Özetle kedi ve köpeklerde stres;
Bağışıklık sistemini zayıflatabilir,
Kalp sorunlarına neden olabilir,
Solunum sorunlarına neden olabilir,
Sindirim ve boşaltım sistemi sorunlarına neden olabilir,
Cilt rahatsızlıklarına neden olabilir,
Fazla tüy dökülmesine neden olabilir,
Uzun vadeli davranış sorunlarına neden olabilir,
Erken yaşlanmaya ve erken ölüme neden olabilir.
Bu noktada hayatımızı paylaştığımız patili bireylerin sadece yemek yemesi, su içmesi ve tuvalet ihtiyacını sağlamanın, sağlıklı ve kaliteli yaşamları için yeterli olmadığını net olarak görüyor olmalıyız.
Onlarla empati kurmak, karakterlerini tam olarak anlamak ve her birinin karakterinin birbirinden farklı olduğunu gözlemleyip duruşumuzu buna göre şekillendirmek de temel bir gerekliliktir.
Sormak istediğiniz her soru, yardımcı olabileceğimiz her konu için daima buradayız.
Doğa ile uyumun getirdiği sağlıkla, huzurla ve güvenle...
Kaynak ve Referanslar
Comments